فهرست بها و تعریف اولیه
فهرست بها طبق بخشنامه ای که از طرف سازمان برنامه و بودجه و بصورت سالانه به دستگاه های اجرایی، مهندسان مشاور و پیمانکاران ابلاغ می شود، پایه و اساس محاسبات و بهای تمام شده تمامی عملیات عمرانی شامل رشته های مختلفی از جمله ابنیه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی، راه و راه آهن، سد سازی، راهداری و …را تعیین می کند.
فهرست بها بر اساس مطالعات کارشناسی و تحلیل بازار تنظیم میشود. تغییرات اقتصادی، نوسانات قیمت مصالح و دستمزدها در تنظیم آن تأثیرگذار هستند. هر ساله این فهرست با در نظر گرفتن این عوامل بهروزرسانی میشود تا بازتاب دقیقی از شرایط بازار باشد.
فهرست بها بهعنوان مبنای تنظیم قراردادهای پیمانکاری و تعیین هزینههای پروژهها استفاده میشود. این فهرست دقت و شفافیت بیشتری به فرآیند برآورد هزینهها میبخشد و از بروز اختلافات مالی جلوگیری میکند.
به زبان ساده هیچ پیمانکاری حق ندارد خارج از مبالغ اعلامی در فهرست بها اقدام به قیمت گذاری عملیات عمرانی انجام شده توسط خود کند و از آن طرف هم هیچ کارفرمایی حق ندارد خارج از مبالغ اعلامی در فهرست بها اقدام به طرح و قیمت گذاری پروژه و در ادامه هم تسویه حساب با پیمانکار کند.
طبق ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه، سازمان ها برای تعیین معیارها و استانداردها همچنین اصول کلی و شرایط عمومی قراردادهای مربوط به طرحهای عمرانی آییننامهای تهیه و پس از تصویب هیأت وزیران بر اساس آن دستورالعمل لازم به دستگاههای اجرایی ابلاغ مینماید و دستگاههای اجرایی موظف به رعایت آن میباشند.
فهرست بها پایه و اساس حسابداری پیمانکاری است و عموما بر اساس تورم سالانه و با توجه به قیمت های ۳ ماهه پایانی سال، هر ساله قیمت گذاری مجدد می شود که این قیمت گذاری باید مبنای محاسبات مالی در تمامی پروژه های پیمانکاری باشد.
فصل بندی عملیات
با توجه به تعداد بسیار زیاد عملیات در رشته های مختلف عمرانی، عموما ابتدا به فصل بندی عملیات پرداخته و در ادامه به معرفی هر عملیات و بهای آن در جدول فهرست بها می پردازیم.
به عنوان مثال و در جدول فهرست بها رشته ابنیه فصل بندی ها بصورت
فصل اول: عملیات تخریب و برچیدن
فصل دوم: عملیات خاکی با دست و….. می باشد.
پس از فصل بندی عملیات به معرفی و قیمت گذاری هر یک از عملیات در جداول فهرست بها می پردازیم.
در تدوین جدول فهرست بها به ازای هر ردیف از عملیات جزئیاتی مانند شماره عملیات، شرح، واحد، بهای واحد(ریال)، مقدار و بهای کل در نظر گرفته شده است.
این امر باعث ایجاد نظم و همینطور سادگی در دسترسی به اطلاعات فهرست بها می شود.
صورت وضعیت
فهرست بها رکن اصلی صورت وضعیت می باشد.
ما در صورت وضعیت مشخص می کنیم که چه عملیاتی را برای پروژه انجام داده ایم و طبق بهایی که در دفترچه فهرست بها برای هر عملیات اعلام شده است میزان ریالی آن عملیات و در انتها میزان ریالی صورت وضعیت را نیز مشخص می کنیم.
البته ناگفته نماند که برای رسیدن به بهای عملیات، ضرایب فهرست بها هم نقش دارند که در این مقاله قرار نیست به آنها بپردازیم.
صورت وضعیت ها انواع مختلفی دارند از صورت وضعیت های غیرقطعی تا قطعی و نهایی و ….
مبنای قیمت گذاری
همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم سازمان برنامه و بودجه کشور هر ساله اقدام به تهیه و صدور جداول فهرست بها می کند.
حال مهمترین نکته این است که این قیمت گذاری برای عملیات بر چه اساسی است.
به طور کلی تمامی عملیات عمرانی از ۳ قسمت تشکیل می شوند.
دستمزد کارگران
در نظر داشته باشید که عموما در تمامی عملیات به نیروی انسانی نیاز است که این نیروی انسانی در سال های مختلف و بر اساس تورم سالانه دستمزد متفاوتی دارد.
هزینه ماشین آلات و حمل و نقل
در عملیاتی که از ماشین آلات استفاده می شود و یا اینکه برای سایر امور پروژه مانند خرید مصالح و مواد اولیه و یا ایاب و ذهاب نیرو نیازی به خودرو باشد طبیعتا در سال های مختلف و با تغییر قیمت سوخت هزینه مربوطه نیز تغییر می کند.
نرخ مصالح
نرخ مصالح رابطه کاملا مستقیم با نرخ تورم دارد.
عموما و بر اساس نرخ هر یک از این موارد در ۳ ماهه پایانی هر سال نرخ عملیات سال آینده در فهرست بها مشخص می شود.
فهرست بها و حسابداری پیمانکاری
تا اینجا با فهرست بها و مولفه های اولیه آن آشنا شدیم حال به نقش فهرست بها در حسابداری پروژه های پیمانکاری می پردازیم.
فهرست بها پایه و اساس حسابداری پیمانکاری است.به زبان ساده برای دستیابی به بهای تمام شده پروژه ها و دریافتی از کارفرمایان باید صورت وضعیت ها را بر اساس فهرست بها تنظیم کنیم.
هیچ صورت وضعیتی بدون در نظر گرفتن مبالغ مربوط به فهرست بها مورد تایید قرار نمی گیرد.
جهت سهولت در کار و پیشبرد فرآیند حسابداری پروژه ها، در ابتدای سال مالی به تعریف فهرست بها می پردازیم.
عموما حسابداران و کارفرمایان بسیاری نسبت به قیمت های تعیین شده در فهرست بها اعتراض دارند اما این نکته را باید در نظر داشت که تعیین قیمت در فهرست بها با بررسی های بسیاری صورت می گیرد و این عدد بی شک نزدیکترین عدد به نرخ تورم می باشد.
ضرایب
در نظر داشته باشید که فهرست بها خود به تنهایی بهای عملیات را در پروژه نشان نمی دهد بلکه عموما تاثیر ضرایب فهرست بها قیمت تمام شده را نشان می دهد.
مهمترین کاربردهای فهرست بها
یکی از اصلی ترین شاخص ها در مدیریت پروژه های مختلف مدیریت هزینه ها و بودجه بندی است.
طبیعتاً با بودجه بندی صحیح در پروژه ها می توانیم منابع مالی مختلف را جهت تخصیص به هزینه های مختلف پروژه آماده کنیم تا در روند تکمیل پروژه دچار مشکالت مالی و اقتصادی نشویم.
با استفاده از بررسی قیمت آیتم های مختلف در جداول فهرست بها میتوانیم بودجه دقیقی برای پروژه پیش بینی کنیم.
چالش ها راهکارها
یکی از چالشهای اساسی در استفاده از فهرست بها، بهروزرسانی مداوم و تطابق با تغییرات سریع اقتصادی است. برای مقابله با این چالش، باید فرآیندهای بهروزرسانی بهبود یابد و از روشهای جدید و کارآمد برای جمعآوری و تحلیل دادهها استفاده شود.
فهرست بها در ابنیه سافت
با پیشرفت تکنولوژی و افزایش پیچیدگی پروژهها، استفاده از نرمافزارهای مدیریت پروژه و تحلیل هزینهها بر اساس فهرست بها رایج شده است. این نرمافزارها به پیمانکاران و مهندسان کمک میکنند تا دقیقتر و سریعتر هزینههای پروژه را محاسبه کنند.
نرم افزار حسابداری پیمانکاری و ساختمانی ابنیه سافت با رویکردی کامال تخصصی در زمینه حسابداری ِپیمانکاری تمامی امور حسابداری مربوط به پروژه های پیمانکاری را از صفر تا صد پوشش داده است.
در این نرم افزار امکان ثبت فهرست بها با تمامی جزئیات اعم از رشته و سال و قیمت و… فراهم است.
پس از ثبت کلیه آیتم های فهرست بها، کاربران می توانند اقدام به ثبت صورت های وضعیت جهت ارائه به کارفرمایان کنند.
برای مشاهده امکانات نرم افزار حسابداری پیمانکاری ابنیه سافت به صفحه این محصول مراجعه کنید.
تنیجه گیری
فهرست بها بهعنوان ابزاری حیاتی در مدیریت پروژههای عمرانی و تعیین هزینههای پیمانکاری شناخته میشود. با توجه به تغییرات اقتصادی و تکنولوژیکی، بهروزرسانی مداوم این فهرست ضروری است تا دقت و شفافیت در محاسبات مالی حفظ شود. استفاده از فهرست بها و ابزارهای جدید محاسباتی میتواند به بهبود کیفیت و کاهش هزینههای پروژههای عمرانی کمک کند.
