مضاربه چیست؟
تسهیلات بانکی انواع مختلفی دارد که بنابر شرایط درخواست کننده، به او تعلق می گیرد. در این مقاله قصد داریم سه مورد از مهم ترین تسهیلات بانکی را معرفی کرده و شرایط آن را مطرح کنیم.
مضاربه قراردادی است که به موجب آن یکی از طرفین (مالک) عهده دار تامین سرمایه نقدی می گردد. با قید اینکه طرف دیگر (عامل) با آن تجارت کند و در سود آن شریک باشند.
تسهیلاتی که به عنوان مضاربه توسط شرکت ها دریافت می‌شود کوتاه مدت هستند و مدت آن ها عموماً حداکثر یکسال می باشد. این مدت می تواند به دستور بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران افزایش یابد. در نظر داشته باشید که این افزایش مدت بازپرداخت تسهیلات بر اساس شرایط ویژه‌ای می باشد و گاهی برای افراد مختلف و سازمان‌های مختلف متفاوت است.
مضاربه و سود حاصل از آن در تسهیلات بانکی
سود مضاربه باید بر اساس مفاهیم بانکداری بدون ربا و بر اساس نتایج حاصل از تجارت محاسبه و اندازه گیری شود. اما عموماً در عمل به صورت یک درصد ثابت تعیین شده و صرف نظر از مبلغ سود و زیان حاصل از تجارت دریافت می شود.
در نظر داشته باشید سیستم بانکی این سود ثابت را با استناد به ماده ۵ دستورالعمل اجرایی مضاربه مطالبه میکند. بر اساس این دستورالعمل کلیه بانکها موظفند قبل از انعقاد قرارداد مضاربه عملیات موضوع مضاربه را در حد نیاز بررسی کرده و اطمینان حاصل نمایند که اصل سرمایه و سود مورد انتظار در طول مدت مضاربه قابل برگشت است.
البته در بسیاری از اوقات پیش می آید که عملیات و موضوع مضاربه دچار زیان دهی می‌شود و بر اساس قانون، بانک نمی تواند از پذیرش این زیان خودداری کند. اما همان طور که می دانیم بانکها به هیچ عنوان زیان حاصله را قبول نمی کنند. به همین دلیل در حسابداری و پس از دریافت تسهیلات، باید مبلغ سود را به عنوان هزینه مالی شناسایی کنیم.
در نظر داشته باشید که در صورت‌های مالی میان دوره ای نیز لازم است هزینه های مالی مربوط به سود مضاربه بر اساس گذشت زمان محاسبه و شناسایی شود.
بانک های بسیاری اقدام به پرداخت وام مضاربه می کنند که در ادامه به معرفی برخی از آنها می پردازیم:
۱. بانک ملی ایران
بانک ملی ایران یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های کشور است که وام مضاربه را به متقاضیان ارائه می‌دهد. این بانک در پروژه‌های مختلف، از جمله تولید، خدمات و بازرگانی، سرمایه‌گذاری میکند.
۲. بانک صادرات ایران
بانک صادرات نیز تسهیلات مضاربه‌ای را برای حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی و به ویژه صادرات کالاهای ایرانی ارائه می‌دهد.
۳. بانک سپه
این بانک با ارائه وام مضاربه به فعالان اقتصادی، به حمایت از تولید و اشتغال در کشور می‌پردازد و تسهیلاتی را برای پروژه‌های اقتصادی و اجتماعی فراهم می‌آورد.
۴. بانک کشاورزی
بانک کشاورزی نیز تسهیلات مضاربه‌ای را به کشاورزان و تولیدکنندگان بخش کشاورزی ارائه می‌دهد تا بتوانند از این تسهیلات برای بهبود تولید و افزایش بهره‌وری استفاده کنند.
۵. بانک رفاه کارگران
این بانک نیز به عنوان یکی از بانک‌های ارائه‌دهنده وام مضاربه، تسهیلاتی را به کارگران و کارفرمایان در بخش‌های مختلف اقتصادی اختصاص می‌دهد.
۶. بانک صنعت و معدن
بانک صنعت و معدن نیز تسهیلات مضاربه را به‌ویژه برای پروژه‌های صنعتی و معدنی ارائه می‌دهد و در راستای حمایت از توسعه صنایع مختلف کشور فعالیت میکند.
مطالعه بیشتر: چک الکترونیک چیست؟ معرفی جامع و شرح ویژگی ها
سَلَف در تسهیلات بانکی چیست؟
در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران منظور از سلف همان پیش خرید محصولات تولیدی به قیمت معین می باشد.
درنظر داشته باشید که این تسهیلات برای تولید پیش‌بینی شده است.
بسیار پیش می‌آید که تولیدکنندگان برای پیشبرد اهداف تولیدی خود به سرمایه های در گردش نیازمند هستند. به همین دلیل به بانکها مراجعه کرده و برای تامین منابع مالی مورد نیاز، محصولات تولیدی خود را پیش فروش می کند.
پیش فروش سابقه بسیار طولانی در در تاریخ و فرهنگ ما نیز دارد. شاید برای شما سوال پیش آید که آیا بانکها کالاهای تولیدی خریداری‌شده از تولیدکنندگان را خود به فروش می رسانند؟
پیش از انجام عملیات بازرگانی برای بانک ها نیازمند پیاده سازی ساز و کار بسیار پیچیده ای هستند که عموماً هیچ کدام از بانک ها خود را درگیر عملیات بازرگانی و بازاریابی و عملیات خرید و فروش و غیره نمی‌کنند. به همین دلیل بانک ها برای رهایی از این مشکلات به اشخاص دریافت کننده تسهیلات سلف، وکالت فروش می دهند.
بانک با تعیین قیمت فروش و قیمت خرید و میزان سود، در عمل این نوع تسهیلات را نیز تبدیل به تسهیلات مالی دارای نرخ سود ثابت میکند. مدت این تسهیلات نیز باید حداکثر معادل یک دوره تولید باشد به شرط آنکه از یک سال تجاوز نکند.
مطالعه بیشتر: حق سنوات به زبان ساده + فرمول محاسبه – تفاوت آن با پایه سنوات
تسهیلات ارزی
بسیاری از شرکت ها برای انجام خرید های خارجی خود نیاز به تامین منابع ارزی دارند.
از لحاظ امور حسابداری و هزینه های مالی نحوه محاسبه آنها کاملاً مانند سایر تسهیلات می باشد. اما تنها تفاوت تسهیلات ارزی نسبت به سایر تسهیلات تسعیر می باشد.
تسعیر ارز از آن دسته مواردی است که در در مراودات ارزی و ریالی بسیار به چشم می خورد.
در ساده ترین تعریف تسعیر ارز را میتوان مابه تفاوت نرخ ریالی ارز روز با زمان معامله دانست. به عنوان مثال اگر در زمان وقوع معامله نرخ دلار ۴۰ هزار تومان و در زمان تسویه، نرخ دلار ۵۰ هزار تومان باشد به ازای هر یک دلار هزینه‌ای معادل ده هزار تومان به عنوان تسعیر ارز در نظر گرفته می شود.
لازم به ذکر است که بدهی ارزی شرکت بابت تسهیلات ارزی در پایان سال نیز به دلیل تغییر نرخ دلار مجدداً تسعیر و زیان ناشی از افزایش نرخ دلار باید شناسایی گردد.
در پایان به امید آنکه سیستم بانکداری جمهوری اسلامی ایران به آن سمت پیش رود که در زمان پرداخت تسهیلات مضاربه و سلف و همچنین ارزی خود را در زیان نیز شریک بدانند و صرفاً دنبال دریافت سود ثابت نباشند.
