جغرافیای حریم رودخانه
ساخت و ساز در حریم رودخانه همواره یکی از چالش برانگیز ترین و در عین حال پر خطر ترین انواع ساخت و ساز است.
حریم رودخانه به محدوده‌ای از اراضی اطراف رودخانه گفته می‌شود که به‌منظور حفظ امنیت، جلوگیری از خسارات ناشی از سیل و حفظ منابع طبیعی تعیین می‌شود. با توجه به افزایش ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این مناطق، خطرات و چالش‌های متعددی ازجمله افزایش خطرات سیلاب و تخریب محیط‌زیست به وجود آمده است.
تعریف حریم رودخانه
حریم رودخانه محدوده‌ای است که در اطراف بستر رودخانه تعریف شده و نباید در آن ساخت‌وساز و هیچ گونه عملیات ساختمان سازی صورت گیرد.
این حریم بسته به میزان آبدهی رودخانه ها عموما متفاوت است. به‌طور مثال، رودخانه‌هایی با آبدهی بالاتر از ۱۵ متر مکعب در ثانیه،به طور معمول و طبق استانداردهای اعلام شده حریمی بین ۱ تا ۲۰ متر دارند.
محدوده بندی عموما توسط شرکت های آب منطقه ای مشخص و ابلاغ می شود و ساخت و ساز در این نواحی بدون مجوز غیرقانونی است.
دلایل ممنوعیت ساخت و ساز در حریم رودخانه
دلایل بسیاری برای ممنوعیت ساخت و ساز در حریم رودخانه وجود دارد که از مهمترین آن می توان به موارد زیر اشاره نمود.
جلوگیری از خطر سیلاب
ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها باعث انسداد مسیر طبیعی جریان آب می‌شود و در زمان سیلاب، خطرات جانی و مالی بسیار زیاد و جبران ناپذیری به همراه دارد. این اتفاق مخصوصا طی سالیان اخیر خسارات بسیاری به ساکنین حوزه رودخانه ها وارد کرده است.
حفظ محیط زیست با جلوگیری از ساخت و ساز در حریم رودخانه
رودخانه را می توان یکی از مهمترین زیبایی های محیط زیست دانست. رودخانه ها اکوسیستمی بسیار مهم و حیاتی هستند که زیستگاه طبیعی بسیاری از پرندگان هستند.
جلوگیری از فرسایش خاک
حضور سازه‌ها در حریم رودخانه موجب تغییر مسیر آب و تشدید فرسایش خاک می‌شود که در بلند مدت می توان صدمات جبان ناپذیری به طبیعت وارد نماید.
آسیب به زیر ساخت ها با ساخت و ساز در حریم روخانه
ساخت‌وساز در حریم رودخانه، به ویژه در مواقع بارندگی‌های شدید و سیلاب ها، به راحتی می‌تواند به زیرساخت‌های شهری مانند پل‌ها، جاده‌ها و خطوط انتقال آسیب برساند.
قوانین و مقررات مرتبط با ساخت و ساز در حریم رودخانه
در کشورهای مختلف قوانین متفاوتی در زمینه ساخت و ساز در حریم رودخانه وجود دارد اما در ایران، سازمان آب منطقه‌ای و وزارت نیرو مسئول نظارت بر حریم رودخانه‌ها هستند. طبق قانون، حریم رودخانه‌ها باید از ساخت‌وسازهای غیرمجاز مصون بمانند و هرگونه تغییر کاربری در این مناطق نیازمند اخذ مجوزهای لازم از دستگاه های مذکور است. بر اساس ماده ۲ قانون توزیع عادلانه آب، هرگونه تصرف و تجاوز به حریم و بستر رودخانه‌ها ممنوع است و متخلفان مشمول مجازات‌های قانونی خواهند شد.
مدیریت امور مالی در پروژه های ساخت و ساز
فارغ از ساخت و ساز در حریم رودخانه که کاملا غیرقانونی است، اما برای ساخت و ساز قانونی در حریم شهری و روستایی مدیریت امور مالی و حسابداری از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است.
در یک پروژه ساختمان سازی باید به قیمت هر مترمربع از پروژه آگاه باشیم تا در ادامه بتوانیم سود و زیان حاصل از پروژه را به راحتی محاسبه کنبم.
نرم افزار حسابداری ساخت و ساز ابنیه سافت با ارائه راهکارهایی کاملا کاربردی مسیر موفقیت در این زمینه را برای سازندگان بسیار هموار کرده است.
از جمله مهمترین امکانات نرم افزار حسابداری ساختمان سازی ابنیه سافت می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- قیمت کل ساختمان
- مدیریت سهام شرکا
- محاسبه قیمت هر متر مربع
- پیش فروش یا فروش واحدها
- کنترل موجودی مصالح مصرفی
- ثبت هزینه ها در مراکز هزینه
- محاسبه سود و زیان ساختمان
راهکارهای جلوگیری از ساخت و ساز در حریم رودخانه
ساخت و ساز در حریم رودخانه خطرات بسیار و در بعضی اوقات جبران ناپذیری دارد. در سال‌های گذشته این خطرات را در گوشه کنار ایران مشاهده کردیم که چه خسارت های سنگینی برای ساکنین و دولت به وجود آورده‌است.
راهکارهای بسیاری در ایران برای جلوگیری از ساخت و ساز در حریم رودخانه وضع شده‌است که تا حدودی توانسته‌اند جلوی این قبیل ساخت و سازها را بگیرند؛ در ادامه به برخی از آنها می پردازیم.
- افزایش آگاهی عمومی:
برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای افزایش آگاهی مردم نسبت به خطرات و قوانین ساخت‌وساز در حریم رودخانه ضروری است. هنوز هم بسیاری افراد به خطرات ناشی از ساخت و ساز در حریم رودخانه چه برای خود چه برای سایر افراد هم جغرافیای خود آگاه نیستند. - نظارت و برخورد قانونی
تقویت نظارت بر حریم رودخانه‌ها و برخورد قاطع با متخلفان می‌تواند از گسترش ساخت‌وسازهای غیرمجاز جلوگیری کند. یکی از بزرگترین مشکلات در زمینه نظارت و برخورد با ساخت و ساز در حریم رودخانه عدم وجود قوانین صریح و دقیق است. - استفاده از فناوری‌های نوین
بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند پهپادها و تصاویر ماهواره‌ای برای پایش مستمر حریم رودخانه‌ها، می‌تواند به شناسایی سریع تخلفات کمک کند. - تعیین حریم دقیق
مشخص کردن دقیق و شفاف حریم رودخانه‌ها و نصب تابلوهای هشداردهنده در این مناطق، می‌تواند از بروز تخلفات جلوگیری کند.
سخن پایانی
ساخت‌وساز در حریم رودخانه نه تنها تخلفی کاملا قانونی است، بلکه تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و جوامع انسانی محسوب می‌شود. برای جلوگیری از این معضل و مشکل، نیاز به همکاری همه‌جانبه بین مردم، مسئولان و سازمان‌های زیست‌محیطی وجود دارد.
افزایش آگاهی عمومی، تقویت قوانین و نظارت‌های دقیق می‌تواند به حفظ این مناطق حساس و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از ساخت‌وسازهای غیرمجاز کمک کند. اگر کلیه سازندگان در حریم رودخانه به خطرات بسیار آن آگاه باشند بدون شک و به هیچ عنوان اقدام به چنین کاری نمی کنند.
