مقدمه
روش‌های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری به دلیل پیچیدگی‌های این حرفه، بسیار متنوع هستند تا بهترین برآیند را در مباحث مالی برای هر نوع پروژه ایجاد کنند. پروژه‌های پیمانکاری، به عنوان یکی از اصلی‌ترین مباحث مورد بررسی در صنعت ساخت و ساز و همچنین در دیگر صنایع به شمار می‌روند. این پروژه‌ها، عموماً به صورت تفکیک‌شده از نظر مالی مورد مطالعه قرار می‌گیرند و نیاز به روش‌های حسابداری مناسب دارند تا بتواند به بهترین نحو مدیریت و کنترل شوند. در این مقاله، به بررسی روش‌های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری پرداخته‌می‌شود.
مهمترین روش‌های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری
به طور کلی، ۳ روش حسابداری مهم در پروژه های پیمانکاری عبارتند از:
- روش حسابداری مبتنی بر قرارداد (Contract Accounting Method)
- روش حسابداری مبتنی بر درصد پیشرفت (Percentage of Completion Method)
- روش حسابداری مبتنی بر مصارف (Cost Accounting Method)
این سه روش به دلیل کاربرد بالا و پوشش گسترده در صنعت ساخت و ساز، به عنوان پرکاربردترین و مهمترین روش های حسابداری در پروژه های پیمانکاری شناخته‌شده اند.
روش حسابداری مبتنی بر قرارداد
یکی از روش‌های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری است که بر اساس بند ۶۰۶ استانداردهای حسابداری مالی (ASC 606) تعریف شده‌است. این روش برای پروژه‌هایی که شرایط و توافقات دقیقی در قرارداد برای تعیین هزینه‌ها و درآمدها دارند، استفاده می‌شود.
از مزیت‌های استفاده از این روش می‌توان به دقت بالا در محاسبه سود و زیان پروژه، قابلیت پیش‌بینی بهتر در مورد سودآوری پروژه، قابلیت اعمال تغییرات در قرارداد به صورت مستمر و همچنین امکان مقایسه پروژه با پروژه‌های مشابه در آینده نیز اشاره کرد. با استفاده از این روش، می‌توان هزینه‌های پروژه را به طور دقیقتر پیش‌بینی کرد و از این رو، این روش به عنوان یکی از موثرترین روش‌های حسابداری در صنعت ساخت و ساز شناخته می‌شود.
روش حسابداری مبتنی بر قرارداد، برای پروژه‌هایی که دارای زمانبندی و اهداف مشخصی هستند، مناسب است. همچنین، در پروژه‌هایی که مواردی مانند تغییرات طرح و هزینه‌های اضافی وجود دارد، این روش می‌تواند به عنوان یک روش مناسب برای حسابداری در نظر گرفته‌شود.
شیوه حسابداری در روش مبتنی بر قرارداد
در این روش، قرارداد پیمانکاری به عنوان یک واحد حسابداری در نظر گرفته‌می‌شود و هرگونه پرداختی که بر اساس آن قرارداد انجام شده‌باشد، به عنوان درآمد ثبت می‌شود. همچنین، هرگونه هزینه‌ای که برای پروژه صرف شود، به عنوان هزینه در نظر گرفته‌می‌شود.
در واقع هزینه‌های انجام شده در پروژه به عنوان هزینه‌های مستقیم محاسبه می‌شود و با در نظر گرفتن درآمد مربوطه، سود یا زیان پروژه تعیین می‌شود. به این صورت که درآمد تعیین‌شده برای پروژه، به صورت تقسیمی از قیمت کل قرارداد بر اساس درصد پیشرفت پروژه، محاسبه می‌شود. در نتیجه، با انجام هر مرحله از پروژه، درصد پیشرفت پروژه و همچنین مبلغ درآمد و هزینه به روز شده و سود یا زیان پروژه محاسبه می‌شود.
با استفاده از روش حسابداری مبتنی بر قرارداد، هرگونه پیشرفت در پروژه و نیز هزینه‌های انجام‌شده برای آن، به طور جداگانه در نظر گرفته‌نمی‌شود. بلکه، به طور کلی، مجموع هزینه‌هایی که برای پروژه صرف شده است و پرداختی‌هایی که بر اساس قرارداد انجام شده است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روش حسابداری مبتنی بر درصد پیشرفت
به عنوان یکی از معمول‌ترین روش‌های حسابداری در صنعت پیمانکاری استفاده می‌شود. در این روش، هزینه‌های مربوط به پروژه با توجه به درصد پیشرفت آن نسبت به کل هزینه پروژه، تخصیص داده‌می‌شود.
با توجه به ماهیت این روش، این حسابداری برای پروژه‌هایی که به طور مستمر در حال اجرا هستند و مراحل پیشرفت پروژه به خوبی قابل پیش‌بینی هستند، مناسب است. به‌طور کلی، این روش حسابداری برای پروژه‌هایی که مبالغ پیش پرداخت و قراردادهای بلندمدتی در آن‌ها وجود دارد، کاربردی است.
شیوه حسابداری در روش مبتنی بر درصد پیشرفت
برای محاسبه درصد پیشرفت پروژه، معمولاً از یکی از دو روش زیر استفاده می‌شود:
- روش ترازبندی مالی (Financial Position Method): در این روش، پیمانکار محاسبات خود را بر اساس رویه‌های مالی و اعتباری انجام می‌دهد. برای مثال، اگر یک پروژه شامل ۱۰ قسمت باشد و پیمانکار ۳ قسمت از آن را به پایان رسانده باشد، درصد پیشرفت پروژه برابر با ۳۰% است.
- روش پیشرفت فیزیکی (Physical Progress Method): در این روش، پیشرفت پروژه بر اساس فعالیت‌های فیزیکی واقعی که در پروژه انجام شده‌اند، محاسبه می‌شود. برای مثال، اگر در یک پروژه ساختمانی، ۵۰% از بتن‌ریزی انجام شده باشد، درصد پیشرفت پروژه برابر با ۵۰% است.
روش حسابداری مبتنی بر مصارف
در این روش، تمرکز بر روی مصارف و هزینه‌های پروژه قرار می‌گیرد. به عبارتی دیگر، این روش بر اساس تحلیل هزینه‌های پروژه و در نهایت شناسایی تمامی هزینه‌های پروژه برای تعیین سود یا زیان استفاده می‌شود.
با استفاده از روش حسابداری مبتنی بر مصارف، هزینه‌های مربوط به پروژه از ابتدا تا انتهای آن، به دو دسته متفاوت تقسیم می‌شوند: هزینه‌های مستقیم و هزینه‌های غیرمستقیم.
هزینه‌های مستقیم به طور مستقیم و بدون واسطه به پروژه اختصاص دارند، مانند هزینه‌های نیروی انسانی، مصالح و تجهیزات مورد استفاده در پروژه و … از طرف دیگر هزینه‌های غیرمستقیم، به هزینه‌هایی اشاره دارند که به صورت غیرمستقیم و به پروژه اختصاص دارند، مانند هزینه‌های پشتیبانی، مدیریت پروژه و تحقیق و توسعه. با استفاده از این روش، می‌توان به طور دقیق و جامع، هزینه کل پروژه را به دست آورد و در صورت نیاز به مدیران ارائه داد.
همچنین، با استفاده از این روش می‌توان به راحتی هزینه‌های غیرمستقیم را نیز محاسبه و در اختیار مدیران برای تصمیم‌گیری‌هایی از قبیل تعیین قیمت تمام‌شده، سود آتی و یا حتی برآورد هزینه‌های پروژه های آینده قرار داد. از مزایای این روش می‌توان به دقت بیشتر در محاسبه هزینه‌ها و اطلاعات دقیقتر با ارائه گزارش‌های دوره‌ای جامع در اختیار مدیران اشاره کرد. علاوه بر این، با استفاده از این روش، می‌توان نرخ تمام‌شده پروژه را پیش‌بینی کرد و در صورت نیاز به تصمیم‌گیری‌های مدیریتی دقیقتر دست یافت. با این حال، این روش نیز دارای نقاط ضعفی مانند پیچیدگی بالا در محاسبه‌های مربوطه است.
شیوه حسابداری در روش مبتنی بر مصارف
در این روش، تمامی هزینه‌های مرتبط با پروژه شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم (مانند هزینه‌های مالیاتی، بیمه‌ها، خدمات، اجاره و …) به صورت دوره‌ای به دست می‌آید و در سیستم حسابداری ثبت می‌شود. این هزینه‌ها به ترتیب زمانی که پروژه در حال اجرا است، بر اساس دسته‌بندی‌های مختلف، مانند هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم، هزینه‌های مربوط به افراد، اجاره و سایر هزینه‌ها، به شیوه‌ای ثبت و ردیابی می‌شوند.
سایر روش‌های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری
روش‌های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری بسته به شرایط پیمان و خواست کارفرما بسیار متنوع هستند. هر کدام از این روش‌ها با هدف رفع نیازهای مالی پروژه به دقیق‌ترین و صحیح‌ترین صورت ممکن، ایجاد شده‌اند. در این مقاله به شرح ۳ مورد از مهمترین و کاربردی‌ترین آن‌ها پرداختیم. روش‌های دیگر حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری عبارتند از:
- روش حسابداری مبتنی بر هزینه
- روش حسابداری مبتنی بر درآمد
- روش حسابداری مبتنی بر فعالیت
- روش حسابداری مبتنی بر موقعیت
- روش حسابداری مبتنی بر ساعت کاری
- روش حسابداری مبتنی بر مواد مصرفی
- روش حسابداری مبتنی بر واحد کار
- روش حسابداری مبتنی بر مصرف انرژی
- روش حسابداری مبتنی بر متراژ
- روش حسابداری مبتنی بر ارزش حقیقی
- روش حسابداری مبتنی بر ارزش بلندمدت
شرح ویژگی‌های این روش‌ها و معرفی نرم افزار مناسب برای حسابداری هر روش در مقاله تنوع شیوه های حسابداری در پروژه‌های پیمانکاری برای شما عزیزان موجود است.
انتخاب روش‌های حسابداری مناسب برای پروژه‌های پیمانکاری
انتخاب روش حسابداری مناسب برای پروژه‌های پیمانکاری بسیار مهم است و باید با در نظر گرفتن متغیرهای مختلف انجام شود. عواملی مانند نوع پروژه، مراحل اجرای پروژه، مدت زمان پروژه، بودجه پروژه، ریسک‌های مرتبط با پروژه و توانایی پیمانکار در اجرای پروژه باید در نظر گرفته‌شوند. همچنین، با توجه به قوانین و مقررات مربوط به حسابداری در کشور مورد نظر، پیمانکاران باید روش حسابداری مناسب را انتخاب کنند. با توجه به این متغیرها و بررسی دقیق آن‌ها، پیمانکاران می‌توانند روش حسابداری مناسبی را برای پروژه خود انتخاب کنند تا بهترین نتیجه را به دست آورند.
