ساخت و ساز غیر مجاز: تعریف، دلایل و پیامدها

تعریف ساخت و ساز غیر مجاز

ساخت و ساز غیر مجاز به معنای هر نوع ساخت و سازی است که در آن مجوزهای لازم از مراجع قانونی مانند شهرداری ها و سازمان های مرتبط دریافت نشده است. از ساخت و ساز یک مجتمع مسکونی تا ملک های تجاری و صنعتی.
این نوع ساخت‌وسازها معمولاً با بی‌توجهی به ضوابط و مقررات شهرسازی، معماری و ایمنی صورت می‌گیرد.

دلایل اصلی وقوع ساخت و ساز غیر مجاز

سازنده ها دلایل و انگیزه های بسیاری برای ساخت و ساز غیرمجاز دارند که در ادامه به برخی از این دلایل می پردازیم:

۱- پیچیدگی‌ها و طولانی بودن فرایند دریافت مجوزهای قانونی

یکی از اصلی ترین چالش هایی که عموما سازنده ها برای دریافت مجوزهای قانونی ساخت و ساز با آن روبه رو هستند زمان‌بر بودن و هزینه‌بردار بودن مراحل دریافت مجوز از شهرداری است. به همین دلیل بسیاری از سازنده ها تمایل دارند تا پروژه های خود را بدون رعایت قوانین آغاز کنند.

۲- هزینه‌های بالای صدور مجوز

هزینه‌های مربوط به دریافت مجوزها و پروانه‌های ساخت در برخی مناطق ممکن است به قدری بالا باشد که سازندگان ترجیح می‌دهند بدون مجوز ساخت و ساز کنند.

۳- ناآگاهی از قوانین و مقررات شهری

بسیاری از مردم و پیمانکاران و سازندگان به طور کامل از قوانین و مقررات مربوط به ساخت و ساز آگاه نیستند. این ناآگاهی می‌تواند منجر به انجام ساخت و سازهای غیر مجاز شود. البته در برخی موارد ممکن است این دسته افراد خود را به ناآگاهی بزنند که منظور ما در این قسمت آن دسته افراد نیستند.

۴- افزایش جمعیت و نیاز به سرپناه فوری

بسیاری از ساخت و ساز های غیرمجاز توسط افراد محلی صورت می گیرد. این دسته از افراد عموما خود را محق می دانند و با اعلام اینکه هیچ سرپناهی ندارند اقدام به ساخت و ساز غیرمجاز می کنند.

۵- عدم نظارت کافی

گاهی اوقات به دلیل کمبود نیروی نظارتی یا ضعف در اجرای قوانین، ساخت و ساز غیر مجاز بدون برخورد جدی ادامه می‌یابد. البته که در سالهای اخیر دستگاه های دولتی یا راه اندازی گشت های شبانه روزی اقدامات بازدارنده بسیاری انجام داده اند.

پیامدهای ساخت و ساز غیر مجاز

همانطور که می دانیم ساخت و ساز غیر مجاز می تواند پیامدهای بسیار ناگوار و جبران ناپذیری داشته باشد که در ادامه به برحی از آنها می پردازیم:

۱- جریمه‌های سنگین و تخریب ساختمان

طبق قوانین شهرداری‌، ساختمان‌های غیر مجاز معمولاً با جریمه‌های سنگین مواجه می‌شوند و حتی در برخی موارد ممکن است به تخریب کامل ساختمان منجر شود. ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ها از جمله موادی است که به این موضوع پرداخته است و شهرداری‌ها بر اساس آن می‌توانند برای تخریب یا جریمه ساخت‌وساز غیر مجاز اقدام کنند.

۲- عدم امنیت ساختمان و ساکنین آن

ساختمانی هایی که انواع مجوزهای ایمنی را برای دریافت پایان کار خود به شهرداری ارائه می دهند با کوچکترین زلزله ای دچار خرابی ها و گاهی ویرانی های بسیاری می شوند. حال شما در نظر بگیرید ساخت و ساز غیرمجازی که هیچ گونه تست ایمنی را پاس نکرده است چه امنیتی می تواند برای ساکنانش فراهم کند.

۳- مشکلات قانونی و حقوقی برای مالکان

در ساخت و سازهای غیر مجاز معمولا چالش های بسیاری برای ساکنان و مصرف کنندگان وجود دارد.
مالکان ساخت‌وسازهای غیر مجاز ممکن است با مشکلات حقوقی متعددی مواجه شوند و نتوانند مالکیت قانونی بر ملک خود داشته باشند. همچنین، انتقال سند برای این ساختمان‌ها نیز با مشکل مواجه می‌شود.

۴- تأثیرات منفی بر توسعه شهری

ساخت و ساز غیر مجاز می‌تواند موجب بروز بی‌نظمی در توسعه شهری شود و باعث کاهش کیفیت زندگی شهروندان گردد. این نوع ساخت و سازها معمولاً فاقد برنامه‌ریزی شهری بوده و به افزایش تراکم جمعیت و کمبود فضاهای عمومی منجر می‌شود.
عموما شهرداری و سایر دستگاه های دولتی برای تراکم های جمعیتی مختلف تمامی امکانات رفاهی را فراهم می کند تا بسیاری از مشکلات برای مردم به وجود نیاید.

مدیریت هزینه ها در ساخت و سازهای غیر مجاز

در تمامی پروژه های ساختمانی و پیمانکاری چه به صورت مجاز و با دریافت مجوز های مورد نیاز و چه بدون آن، مدیریت هزینه های پروژه دارای اهمیتی بسیار زیادی است.
هر سازنده باید بهای تمام شده پروژه در حال انجام خود را بداند تا در زمان فروش آن سود مورد نظر خود را کسب کند.
در این بین نرم افزار حسابداری ساختمان سازی ابنیه سافت توانسته در ابتدا کلیه نیازهای سازنده ها را شناسایی و در ادامه با ارائه راهکارهای مناسب به رفع آنها بپردازد.

قوانین مرتبط با ساخت و ساز غیر مجاز در ایران

در ایران، شهرداری‌ها و سایر دستگاه های دولتی قوانین متعددی برای جلوگیری از ساخت و ساز های غیرمجاز وضع کرده‌اند. مهم‌ترین این قوانین ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ها است. بر اساس این ماده، شهرداری‌ها می‌توانند از ادامه ساخت و سازهای غیر مجاز جلوگیری کنند و در صورت لزوم اقدام به تخریب یا جریمه سنگین برای مالکین کنند.

ماده ۱۰۰ تصریح می‌کند که هرگونه تغییر کاربری، ساخت و ساز بدون پروانه، یا تجاوز از حریم‌های قانونی باید با نظارت شهرداری و سایر مراجع قانونی صورت گیرد. در غیر این صورت، شهرداری می‌تواند به کمیسیون ماده ۱۰۰ مراجعه کرده و پرونده را برای تصمیم‌گیری به این مرجع ارائه دهد.

نتیجه‌گیری

ساخت و ساز غیر مجاز یکی از چالش‌های اساسی در توسعه شهری ایران به شمار می‌رود. این نوع ساخت‌وسازها نه تنها تهدیدی برای ایمنی و حقوق مالکین است، بلکه بر نظم و ساختار شهرها نیز تأثیر منفی می‌گذارد. با رعایت قوانین و مقررات شهرسازی، آگاهی‌بخشی به جامعه و برخورد قاطع با متخلفان، می‌توان از مشکلات ساخت و ساز غیر مجاز پیشگیری کرد و محیطی بهتر و ایمن‌تر برای زندگی شهروندان فراهم آورد.
در این بین شهرداری و کلیه دستگاه های دولتی مرتبط نیز باید با ارائه راهکارهای مناسب سازنده ها را برای دریافت مجوزهای لازم ترغیب کنند.